پساب های تصفیه نشده؛ آلاینده ای خطرناک برای محصولات مصرفی

بهار سلاح ورزی
رشد جمعیت و افزایش نیاز به آب، کشور را در مرز شرایط بحران آب قرار داده است. در چنین شرایطی یکی از روش های استفاده حداکثری از منابع آب استفاده از پساب ها است اما متأسفانه در ایران از آن برای آبیاری زمین های کشاورزی استفاده می شود.
امروزه در شهرهای بزرگ جهان به علت تراکم جمعیت و وجود وسایل ماشینی، آلودگی هوا یکی از مسائل مهم است. در ایران نیز به ویژه در کلان شهر تهران این مسئله هر روز حادتر شده و با وجود 10میلیون جمعیت در این شهر که در منطقه خشک و روی شیب جنوبی البرز قرار گرفته، آلودگی هوا بسیار خطرناک است. طرق مختلفی برای مبارزه با این آلودگی می توان درنظر گرفت که یکی از این موارد ایجاد فضای سبز و جنگل کاری در سطح وسیع در اطراف شهرها است.
یکی از مسایل مهم مرتبط با جنگل کاری و فضای سبز، تأمین آب مورد نیاز آنها است که به خصوص در مناطق خشک ضرورت فراوانی دارد. ایران با متوسط بارندگی سالانه 250میلی متر جزء مناطق خشک جهان محسوب می شود.
رشد جمعیت و افزایش نیاز آب، کشور را در مرز شرایط بحران آب قرار داده است یکی از روش هایی که به منظور استفاده حداکثر از منابع آب در چند دهه اخیر در اکثر کشورها مورد توجه قرار گرفته، استفاده از پساب ها است، پالایش و بهره گیری دوباره از فاضلاب ها از سودمندترین راههای جلوگیری از آلودگی ایستگاه ها و برآوردن نیاز آبی در سرزمین های خشک و نیمه خشک است.
آبیاری فضای سبز یکی از بهترین روش های استفاده مجدد از پساب
مسلم اکبری نیا استاد دانشگاه منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس در این باره به خبرنگار مهر می گوید: جمع آوری، تصفیه و استفاده از پساب در فضای سبز یکی از سودمندترین راه های به کارگیری حداکثر منابع آبی، حفظ محیط زیست و تأمین حاصلخیزی خاک است. البته وجود فلزهای سنگین در پساب ممکن است استفاده از آن را محدود کند.
به گفته وی، مناطق شهری کشور دارای حجم بالایی از فاضلاب شهری هستند که دفع نامناسب آن می تواند مشکلات محیط زیستی در اطراف مناطق مذکور بوجود آورد. در بسیاری از تحقیقات مشخص شده که بهترین راه دفع پساب استفاده از آن در آبیاری است.
به اعتقاد اکبری نیا دسترسی به پساب به عنوان یک منبع مطمئن و دائمی آب و مواد مغذی موجب می شود گیاهان در زمان نیاز آب و کود کافی و مناسب در اختیار داشته باشند. استفاده از پساب از یک طرف باعث جلوگیری از تخلیه فاضلاب به محیط زیست شده و از طرف دیگر به علت کاهش و توقف استفاده از کودهای آلی و شیمیایی مانع بروز اثرات تخریب این مواد در محیط زیست می شود.
وی اضافه می کند: استفاده از پساب در زمین های جنگلی در مواردی به منظور جذب فلزات سنگین مضر از طریق توسعه سیستم ریشه ای گسترده نتایج مطلوبی داشته، به طوری که در این حالت با کاهش سمیت خاک موجبات سالم سازی محیط فراهم شده است.
استفاده از پساب برای توسعه جنگل کاری ها و ایجاد کمربند جنگلی
سیدمحسن حسینی معاون آموزشی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس با تأیید اینکه بهترین روش برای دفع پساب با آلودگی کم استفاده از آن در آبیاری گیاهان غیر مثمر است می گوید: روزانه صدها هزار لیتر فاضلاب خانگی و صنعتی و حتی بیمارستانی رها می شود که به منابع آبهای زیرزمینی نفوذ می کند. یافته های آماری نشان می دهد 80درصد آب مصرفی شهروندان تهرانی، به فاضلاب تبدیل می شود. از سوی دیگر گسترش بی رویه شهر تهران و آلودگی هوای آن باعث افزایش نیاز به فضای سبز می شود.
وی اضافه می کند: ایجاد فضای سبز به ویژه احداث کمربند جنگلی می تواند نقش مؤثری در تلطیف هوا داشته باشد و از آنجایی که کمبود آب عامل محدودکننده ایجاد فضای سبز است لذا می توان از پساب برای توسعه جنگل کاری ها و ایجاد کمربند جنگلی استفاده کرد.
حسینی تأکید می کند: استفاده از فاضلاب ممکن است برهم زننده اکوسیستم خاک باشد، بنابراین تصمیم گیری درمورد کاربرد فاضلاب چه به صورت خام و چه به صورت تصفیه شده باید براساس ویژگی های آب، خاک، گیاه و محیط هر محل استوار باشد.
به گفته وی، مشکل اساسی کاربرد فاضلاب در آبیاری، وجود عناصر سنگین و سمی موجود در آن است زیرا غلظت بالای فلزات، حرکت و توزیع متعادل عناصر ضروری را در بین بخش های مختلف گیاه از طریق جذب رقابتی، تحت تأثیر قرار می دهد.
استفاده از پساب در آبیاری زمین های کشاورزی بسیار خطرناک است
از سوی دیگر سروش مدبری کارشناس محیط زیست می گوید: بدترین اقدام استفاده از پساب های شهری و صنعتی در آبیاری زمین های کشاورزی می داند: با این عمل تمام آلاینده های موجود در پساب وارد محصولات مورد مصرف مردم شده و خطرات زیادی به بار می آورد.
وی با تأکید بر تصفیه اولیه پساب ها برای کاهش مواد آلاینده موجود در آنها استفاده از پساب های شهری و صنعتی را در آبیاری فضاهای سبز غیرمثمر راهکار بهتری می داند.
مدبری اضافه می کند: درصورتی که پساب های تصفیه نشده را برای آبیاری فضای سبز به کار ببریم مقداری از این آلاینده ها به خاک و منابع آب زیرزمینی منطقه نفوذ می کند که درصورتی که پس از گذشت چند سال در آن اراضی تغییر کاربری ایجاد شده و به عنوان زمین کشاورزی و یا مسکونی در آنها چاه حفر شود مشکلات و بیماری های فراوانی گریبان گیر نسل بعد می شود.
وی در پاسخ به اینکه پساب هایی که درحال حاضر در محیط رها هستند چگونه باید مهار کرد می گوید: طبق قانون تمام پساب های شهری و صنعتی بایستی تصفیه شوند و هر واحدی که این اقدام را انجام نمی دهد خلاف قانون عمل می کند.